quaker

• ilk basta kendilerini “isik cocuklari”, “hakikat dostlari” olarak tanimlayan dini topluluk.
  
  dini dostlar cemiyeti uyelerinin cogunlugu buyuk britanya, afrika ve kuzey amerika’ da bulunur.
  quakerizm 17.yy ortalarinda ingiltere’ de ortaya cikan, temel inanci "ic isik" doktrini olan hristiyan mezhebidir. buna ragmen bircok kilise gelenegini reddeder; rahip yok, hiyerarsi yok, dogma yok, kabul ritueli olarak vaftiz yoktur tipki kalvinist dusuncede oldugu gibi vaftizin ruhta gerceklestigini bunun icin su gerekmedigine inanilir.
  
  17.yy’ daki sosyal ve teolojik farklilasmalarin huzursuz zamanlarindan sonra 18.yy’ da daha guclu bir ice yonelim vardi, bu donemde sosyal degisim yaratmaya ve ihtiyaci olanlari desteklemeye devam ettiler. 19.yy’ a gelindiginde amerikan quakerlar arasinda cikan teolojik anlasmazliklar sebebiyle cesitli hareket bolunmeleri ve programlan(ma)mis quaker topluluklarinin cesitliligi dunyada yaygindir.
  
  yuhanna incili' ndeki “arkadas” terimine paralel olarak benimsedikleri alay edilen bu ismi; kimi quakerlarin adanma sirasindaki coskuya, hakikat karsisinda titremeye baslamalariyla edinmislerdir. bazi kaynaklarda da savasmayi reddeden bir topluluk olduklarindan korkak olarak nitelenirler ve terimin burdan geldigi soylenir.
  
  pasifizmin bir ifadesi olan quaker, ilk baslarda dini doktrinleri nedeniyle zulme ugrar, ilk kuruculari olarak taninan george fox sekiz kere hapse atilir. hem sosyal hem de teolojik patlayiciliklarindan oturu ingiltere’ de bastirildiktan sonra daha fazla ozgurluk vaat eden yerlere cekilirler. bunlarin en bilineni william penn' in adini tasiyan pennsylvania’ dir.
  
  quaker etiginin merkezinde baris, dogruluk ve esitlik tanikliklari vardir; taniklik icsel inanca göre yasamak anlamina gelir. claus bernet, quaker olmak "gündelik hayati dini anlamda yasamaktir " seklinde özetler.
  
  quakerler resmi ayinleri reddederler, uyelerinin konusabilecegi toplantilar duzenlerler. bu toplantilarda herkes bir daire icinde oturur, isigin onlara ne soyledigini dinlemeye calisirlar. tanri diledigi zaman herhangi biri araciligiyla onlarla konusur. sessizlik hakimdir, birinde yarim saatlik sessizlik olur, digerinde bir saatlik. quaker toplantilarina disaridan katilanlar olabilir, bu kisilere de "arkadasin arkadasi" ya da "dostun dostu" denilir. kadinlar gercekten esit haklara sahiptir ve kurulusundan beri vaaz vermelerine musaade edilir.
  
  her insanda ilahi bir sey olduguna inanirlar. olumsuz bir sey varsa bile icinde ilahi olan seyi gormeye calisirlar. herkes iyi insan olmaya calisir; savasa, silahlanmaya ve askerlik hizmetine karsidirlar. dünyayi daha guzel bir yer yapma amacindaki quakerler, her iki dunya savasindan sonra insani yardim yaparlar. bu sebeple de quaker yardim kuruluslari 1947 yilinda nobel baris ödülü’ nü alir.
  
  quakerlar sembol olarak hac kullanmaz, bazisi sekiz koseli yildiz kullanir.
  
  quakerizm evanjelikler, libareller ve muhafazkarlar olarak uc ana akima ayrilir. evanjelik quakerlarin cogu abd’ de bulunur, hristiyanlik ve incil onlar icin onemini yitirmemistir. libareller de ise incil önem arz etmez hatta cogu kendini hristiyan olarak da gormez. iclerinden biri “incil bilgelik iceren bir kaynaktir ancak bilgelik iceren baska bircok kaynak – diger dinlerden, felsefi yonlerden- vardir” gorusunu savunur. muhafazakar olanlar ise incil’ i ikinci siraya koyar, en onemlisi kisinin kendisinin dini nasil hissettigidir “ic isik”. bu ilahi isik tum quakerler icin muhimdir.