lpg

• temel olarak bütan ve propan karışımından oluşmaktadır. petrolün rafinerilerde işlenmesinden veya petrol veya doğalgazdan ayrıştırılarak elde edilir. renksiz ve kokusuzdur, zehirleme özelliği yoktur. bir kaçak halinde fark edilebilmesi için özel olarak kokulandırılmaktadır.
  
  atmosfer basıncında gaz halinde olup, basınç altında sıvılaştırılarak depolanır, tanklara ve tüplere doldurulup taşınır. stok tanklarına ve tüplere hacmin %80-85' ini aşmayacak oranda likit halde doldurulur, hacmin kalan %20' si buharlaşan lpg' den kaynaklanan gaz fazı halindedir. lpg kullanıldıkça azalan likit hacmi gaz fazı tarafından doldurulur.
  
  türkiye' de kullanılan lpg, %30 propan ve %70 bütan karışımından meydana gelmektedir. 2004 yılı başından itibaren otomotiv yakıtı olarak kullanılan lpg' ye uygulanmak üzere "ts en 589" sayılı standart yürürlüğe girmiştir.
  
  bu standarta göre;
  
  1- otogaz en az 89 oktan sayısına sahip olacaktır.
  2- ayrıca 40 derecede 9 bar işletme basıncını sağlayacaktır.
  3- kış mevsimi sayılan 1 ekim-31 mart tarihleri arasında -5 derecede 1,5 bar işletme basıncını sağlayacaktır.
  
  yukarıdaki şartları saglayacak karışımın en az %60 propan ihtiva etmesi gerekmektedir.
  
  lpg' nin buhar basınçları sıcaklıkla orantılı olarak artar. türkiye' de kullanılan lpg' nin buhar basıncı 15 derecede 3 bar civarında, 30 derecede 5 bar civarındadır. dolayısıyla lpg' li araçların lpg sistemindeki basınçları normal şartlar altında 5-6 bar' dan daha yüksek olmamaktadır.
  
  lpg de bütün diğer yakıtlar gibi yanıcıdır. hava ile %2 ila %8,7 oranlarındaki lpg karışımı, kapalı ortamlarda yanıcı ve patlayıcı bir karışım oluşturur. lpg' nin yanma aralığı, diğer gazlara göre daha dardır, ancak bu yanma aralığına diğer gazlara göre daha çabuk ulaşır ve atmosferde farkedilmesi zor olan yanıcı karışımlar meydana getirir. herhangi bir kaçak nedeniyle ortama birikmiş lpg' nin dağıtılması için zeminde hava sirkülasyonu yaratmak gerekir. en geçerli yöntem ise pülverize basınçlı su sıkılarak gazın dağıtılmasıdır.
  
  otomotiv sektörüne gelince;
  
  lpg yoğunluğu benzinden daha düşüktür ve benzine göre daha düşük bir sıcaklıkta buharlaşır.
  
  lpg nin sıvı halde kalabilmesi basınç altında tutulması gerekir.
  
  ron^* ve mon^* degerleri lpg nin benzine göre daha üstün bir vuruntu önleme gücüne sahip olduğunu göstermektedir.
  
  netice olarak, lpg çok yüksek vuruntu önleme özelliğine sahiptir ve lpg motorlarının gücü benzinlilere yakındır. brc markasının fiat ile yapmış olduğu oem montaj çalışması sırasında araçlar teste tabi tutulmuş ve bunun sonucunda benzin ile lpg arasındaki performans farkı yanlızca 5000 devirden sonra %4-5 oranında görülmüştür ve bu performans kaybı araç içindeki sürücünün hissedemeyeceği kadar düşüktür (zaten kim aracını 5000 devire kadar zorlayıp bağırttırma gereği duyar orası da tartışılır).
  
  benzinle çalışmada tam yük civarında karışım aşırı zengin olup yanma bozulmakta, co ve hc emisyonları artarken nox emisyonları azalmaktadır. lpg de ise tam yükte karışım fakir olup, co ve hc emisyonları düşmekte, buna karşılık nox artmaktadır. bu durum bazı çevrelerce yorumlanırken; nox değerlerindeki artışın benzinde olduğu gibi yanma esnasında oluşan yüksek sıcaklığa bağlanmaktadır. bilindiği gibi benzinde yanma sırasında sıcaklık ne kadar yüksek olursa nox emisyonları o ölçüde yüksek çıkmaktadır. lpg' de durum tamamen farklı olup, alt kalorifik güçlerden de görüldüğü gibi yanma esnasında silindirlerde daha fazla sıcaklık oluşması fiziken mümkün değildir.
  
  farklı yakıt kullanımında yanma odasında oluşabilecek sıcaklıklar açısından lpg veya doğalgaz benzine göre gerek volumetrik verim ve gerekse adyabatik alev sıcaklıkları açısından daha avantajlı görünmektedir. dolayısıyla bu yakıtlarla daha düşük sıcaklıklar ve daha düşük ısıl zorlamalar oluşmaktadır.
  
  uzun yıllar motorlar çevre yasaları nedeniyle kurşunsuz benzine göre üretilmektedir. gelişen çevre standartları ve daha sıkı egsoz emisyon sınırlamaları daha temiz yakıtları zorunlu kıldığından motorlarda karbon filmi oluşmasının önemi kalmamıştır. otomotiv firmalarınca geliştirilen yeni motor teknolojleriyle daha düşük ısı iletimi olan ve hafif malzemelerden üretilen sübaplar üretilmiş, sıcaklıklar önemli ölçülerde düşürülmüş ve mekanik zorlamalar azaltılmıştır.
  
  yeni motor teknolojilerinde kullanılan direnci yüksek ve ısı iletim katsayısı düşük kaplamalarla sübap dayanımları arttırılmış ve ısı kayıpları azaltılmıştır. dolayısıyla lpg' nin motor veya elemanlarına bir zararı sözkonusu değildir.
  
  lpg ve benzin için eşdeğerlilik: pratikte 100 km. de 10 lt. benzin yakan bir aracın (10x1,2) 12 lt. lpg tükettiği görülmektedir.
  
  yakıtların teorik yakıt eşdeğerliliklerinin hesaplamasında aşağıdaki oranlar kullanılabilir.
  
  1 m3 doğalgaz = 1,1 lt benzin = 1,3 lt lpg = 1 lt motorin
  1 kg doğalgaz= 1,33 lt benzin = 1,6 lt lpg = 1,22 lt motorin
  1 lt lpg = 0,83 lt benzin
  1 lt benzin = 1,2 lt lpg