friedrich august von hayek

• friedrich august von hayek (1899-1992). avusturyali liberal iktisat teorisyeni. serbest piyasa düzeninin felsefi savunucularindandir. avusturya okulu'nun 20. yuzyildaki en önemli temsilcilerinden biridir. 1974'de nobel ekonomi ödülünü almistir. merkezi ekonomik planlamanin insanlarin özgürlüklerini ve ihtiyaclarini kisitlayacagi tezini vurgulamis, cogulculugu ve ekonomik sübjektivizmi savunmustur.
  
  rekabetci piyasa fiyatlarinin toplumdaki bireyler arasinda dagilmis "yerel" ve "kisisel" bilgi (enformasyon) parcalarini nasil organize ve koordine ettigini; bilgi aktarimi ve paylasimindaki bu evrim sürecinin, farkli bireylerin birbirlerinden farkli amaclarina en etkin sekilde nasil ulasmalarini sagladigini aciklamaya calismis.
  
  hayek, toplum bireyleri arasinda dagilmis "yerel" ve "gecici" bilgilerin organizasyonunu en temel ekonomik ve sosyal sorun olarak görmüs; serbest piyasanin fiyat mekanizmalarinin, insanlik tarihi boyunca bu bilgi organizasyonunun evrimi sonucunda olustugunu iddia etmis (dogal secilim sonucunda olusmus toplumsal bir evrim?). toplumu olusturan bireylerin bu sekilde kendi kendilerine örgütlenmelerine de "catallaxy" adini vermis: "kendiliginden organize olan gönüllü isbirligi".
  
  hayek'e göre iktisadi kararlar verme hakki, bireylerden, onlarin degerlerinden ve amaclarindan bagimsiz degil (ekonomik öznellik, avusturya ekolü), karar verme haklari enformasyona sahip olan bireylerde olmali. rekabetci bir piyasada fiyatlar, insanlarin farkli mal ve servislere bictikleri görece degerleri belirliyorlar, bireyler de bunlara bakip istek ve ihtiyaclarini en iyi sekilde nasil karsilayacaklarina ve hatta o istek ve ihtiyaclarin neler olduklarina karar veriyorlar.
  
  hayek 1945'de yazdigi bir makalede (the use of knowledge in society, aer) sunlari yazmis: "the economic problem of society is thus not merely a problem of how to allocate 'given' resources -- if 'given' is taken to mean given to a single mind which deliberately solves the problem set by these 'data' . it is rather a problem of how to secure the best use of resources known to any of the members of society, for ends whose relative importance only these individuals know. or, to put it briefly, it is a problem of the utilization of knowledge which is not given to anyone in totality."
  
  (toplumun tek ekonomik sorunu, eldeki kaynaklarin dagitimi degildir -- eldeki kaynaklarin dagitimindan anladigimiz tek bir aklin (merkezi planlama) verilerden yola cikarak dagitim sorununu cozdugu ise. daha onemli olan sorun, toplumu olusturan bireylere malolmus bilgilerin, bu bireylerin kendilerince en onemli bulduklari amaclar ugrunda nasil en iyi sekilde degerlendirilecegidir. veya daha oz bir sekilde ifade etmek gerekirse, tek bir kisiye topyekun malolamayacak bilgilerin nasil en iyi sekilde kullanilacagi sorunudur.)
  
  iktisat disinda bilisim (enformasyon) teorisi, hukuk, politika teorisi, bilim felsefesi ve bilissel psikoloji (cognitive psychology) gibi alanlarda da yeni fikirler üretmis hayek'in diger bazi yapitlari:
  
  the road to serfdom (1944)
  the use of knowledge in society (1945)
  the sensory order (1952)
  the constitution of liberty (1960)
  law, legislation and liberty (1979)
  
  kaynaklar:
  http://www.boston.com/…4/01/11/friedrich_the_great/
  http://en.wikipedia.org/wiki/friedrich_hayek
  http://www.econlib.org/library/essays/hykknw1.html (toplumda bilginin kullanimi, 1945, american economic review)