potsdam konferansı

• dönemin abd başkanı harry s. truman tarafından başlaması iki hafta geciktirilen konferanstır. truman'ın konferansı geciktirmesinin sebebi atom bombasının testinin konferanstan önce tamamlanmasını istemesidir. zira james f. byrnes'ün telkinleri sonucu truman böyle dehşet verici bir silaha sahip bir şekilde konferansa katılırsa görüşmeler sırasında daha güçlü olabileceğini, istediğini karşı tarafa daha kuvvetli bir şekilde dayatabileceğini düşünmektedir. bir yandan konferans geciktirilirken bir yandan da bombayı geliştiren ekibe 2 hafta içinde testi başarıyla tamamlamaları için müthiş bir baskı yapılır. hatta los alamos national laboratory yöneticisi ünlü teorik fizikçi j. robert oppenheimer, trinity test'in tarihinin belirlenmesine dair 1954'te yapılan bir soruşturma esnasında "we were under incredible pressure to get it done before the potsdam meeting" sözleriyle o dönem üzerlerindeki baskıyı açıkça ifade etmiştir. testin tarihi önceden 2 temmuz 1945 olarak belirlenmiş fakat gecikilmiştir. bunun üzerine potsdam görüşmeleri 17 temmuz 1945'e ertelenmiş, trinity test ise 16 temmuz 1945'te gerçekleştirilmiştir. test ile birlikte bombayı yapan ekip beklendiğinden çok daha büyük bir patlamaya şahit olmuş, gözlemci bilimadamlarından bazıları atmosferi tutuşturdukları gibi bir yanılgıya ve dehşete düşmüşlerdir. ertesi gün beklendiğinden çok daha korkunç ve "başarılı" geçen testin raporunu edinen başkan truman'ın bir önceki günkü tavırlarına göre konferanstaki tavırlarının çok değiştiği, churchill ve stalin'e karşı üst perdeden konuştuğunu churchill daha sonraki dönemlerde belirtmiştir. tabii o sırada böyle bir bombanın yapıldığını ve abd'nin ona sahip olduğunu bilmeyen churchill truman'daki bu değişikliği garipsemiştir. ilerleyen vakitlerde truman stalin'e böyle aşırı yıkıcı bir silah geliştirdiklerini belirtir ve stalin de bunu duyduğuna memnun olduğunu söyler. zira görünürde, bombanın japonları koşulsuz barışa zorlayacağını ima eder gibidir truman. ama ikisi de aslında truman'ın rusya'yı tehdit ettiğini bilmektedir. bu nedenledir ki stalin ülkesine döner dönmez nükleer bomba çalışmalarının hızlandırılması talimatını verir. çünkü elinde böyle rakipsiz bir güçle truman abd'sinin rusya'yı avrupa'daki isteklerinden alıkoyacağını öngörmektedir. 2. dünya savaşı'nda müttefik gibi görünen bu iki büyük güç artık geri dönülmez bir soğuk savaşa girmek üzeredir. şüphesiz franklin delano roosevelt'in ardından truman yerine yine fdr gibi bir lider abd başkanı olsaydı bugün tarih kitapları çok daha farklı şeyler yazıyor olabilirdi. mesela amerikan siyasetinin belki de görmüş olduğu en düzgün insan olan ve fdr'a başkan yardımcılığı da yapmış olan yol arkadaşı henry wallace başkan olsaydı muhtemelen çok daha farklı bir 20. yüzyıl yaşamış olurdu dünya.