akhenaten

• mö 1350'de mısır panteonunda çok da öne çıkmayan tanrılardan biri olan aten'in evrendeki asıl üstün güç olduğunu ilan ederek bilinen ilk tek tanrılı din girişimini gerçekleştirmiş olduğunu varsayabileceğimiz firavun*. akhenaten aten'e tapınmayı kurumsallaştırarak devlet dini haline getirdiğinde diğer tüm tanrılara tapınmayı da sınırlamaya çalışmıştır. fakat akhenaten'in ölümünün ardından eski panteona dönülmesiyle kendisinin bu tek tanrılı din girişimi başarısız olmuş, aten de panteondaki görece önemsiz eski yerini almıştır. yine de bu tarihsel bağlamda incelenmeyi hak etmiş, dikkate değer bir girişimdir.
  
  ____
  * gerçi akhenaten'in yaptığı monoteizmden ziyade henoteizm denemesidir ama henoteizmi de zaten tarihsel perspektifte monoteizmin öncülü olarak kabul edebiliriz. akhenaten'in girişiminin başarılı olması durumunda mısır'ın takip eden yüzyıllarda politeizmden henoteizme, ondan da monoteizme geçebilmiş olacağına dair spekülasyonda bulunmak pek de mantıksız olmazdı.