friedrich august von hayek

• hayek, 1930lardaki sosyalistlerin "abi biz uc bes denklem ve degiskenle metalarin pazar fiyatini bu metalari pazara koymadan bulabiliriz... bir iki denklem daha koyariz ortaya, sonra mukemmel bolusum saglariz; yani hem serbest piyasayi ortadan kaldirarak hem de hukemmel bir gelir dagilimi saglayarak bir tasla iki kus vururuz" fikrine karsi cikar... ortaya attigi rastgele duzen (spontenaous order) kurami, sanildiginin aksine insanlarin bencil ve rekabet icindeki yaratiklar oldugu onermesinden yola cikmaz… sadece ekonomik sistemin cok karmasik oldugu ve bizim bu sistemin isleyisi ile ilgili hicbirey bilmedigimiz fikrinden yola cikar…
  
  bu onerme ile yola cikinca hayek’in yaptigi ilk saptama pazar sisteminin, bilgi olmadan iletisim saglamasidir… yani mali satan kisi, mali alan kisinin neye ihtiyaci oldugunu bilmemekte, o mal ile ne yapacagini bilmemekte, mali alan kisi de o malin nasil yapildigini, ne kadar emek kullanildigini vs. bilmemektedir… cehalet icerisinde ancak fiyat sistemi yardimiyla iletisim kurarlar ve denge saglanir… arz ve talep buna gore gelisir… sistem bu sekilde evrilir…
  
  bunu kabul edince hayek, planli ekonomilere kin beslemeye baslar… planlamanin sorunlari cozemeyecegi icin daha cok planlamaya neden olacagini soyler… o yuzden her turlu planlamanin bir sekilde fasizme ya da komunizme yol acacagini iddia eder…
  
  hayek’e gore, mulkiyetin korunmasi, insane ozgurlugunun ve hukukun (mulkiyeti koruyan minimal hukukun) korunmasi esastir… demokrasi bu sartlari yerine getirdigi surece yararlidir, aksi taktirde demokrasi amac degildir… bu onermeleri ile 18. yuzyildan baslayan liberal gelenegin cizgisini yineler hayek ama 1940larda “road to serfdomi yazarken cok da ciddi bir hata yapar…
  
  9. bolumde, guvenlik esasini tartisirken bir anda hayek kilik degistirir… evet sosyal guvenlik o kadar da kotu birsey degildir, millet acsa, yemek ya da evi yoksa yemek ve ev verilmelidir, dogal afetlere karsi devlet mudahale etmeli ve bir sekilde bu insanlarin zararlarini karsilamalidir gibi, keynesci ekonomistlerin dahi veremedigi tavizler vermeye baslar sisteminden…
  
  bir cok liberal dusunur, hayek’in road to serfdominin 9. bolumunu cok ciddiye almadan yazdigini soylerler… cunku insan sorar bir kendine, ulan senin o minimal devletinin bunlari yapabilmesi icin de minimal bir planlama gerekmez mi? bu planlamayi hangi bilgi esliginde yapacagiz, bu planlama bizi fasizme neden goturmuyor? cunku kesynesci ekonomistlerin verdigi tavizler de bundan daha fazla degildir…
  
  ama hayek bununla ilgilenmez ona gore devletin neyi nasil yapacagi hayek’in dehasinin ilgilenmedigi bir noktadir… o piyasayi dusunur… siz bu sorulari sorunca, oturup diyecektir ki, devlet bunlari bir sekilde yapsin, bunlar serbest piyasanin isleyisine dokunmaz, diycektir… biz de merak edip soracagiz tabi peki o zaman kamu planlama sistemine neden hep karsi ciktin diye?