yedi bilge

• (os. hükemâyı sebea, fr. les sept sages)
  
  yedi inancıyla ilgili olarak ileri sürülen bilgeler.
  
  mezopotamya'nın en eski yedi kentine uygarlığı onların getirdiğine inanılmıştır. gılgamış destanı ilk tabletinde uruk kentinin surlarını yedi bilgenin yaptığını anlatır. antikçağ yunanlılarının da yedi bilgeleri vardır (ilk düşünür thales de bunların arasında sayılır). hintlilerin yedi bilgeleri, arapların yedi askı (muallâkat-ı sebâ) şiirleriyle tanınan yedi ozan-bilgeleri hep yedi sayısının kutsallığı inancıyla ilgilidir. eşdeyişle bütün bu ozan ve bilgelerin sayılarının daha çok olduğu kesindir, ne var ki yedi inancından ötürü sayıları hep yediyle sınırlanarak anılmışlardır.
  
  antikçağ yunan düşüncesi, ilk düşünür sayılan thales ile başlayan felsefe düşüncesinden önce, içlerinde thales'in de bulunduğu töreci yedi bilgenin töresel öğütleriyle oluşmuştur. yedi bilge adı altında toplanan töreciler şunlardır; kleobulos, solon, khilon, pittakhos, bias, periandros ve thales... birçok metinlerde başka adlar da sayılmıştır. gerçekte yedi bilge adı altında toplanan törecilerin yediden daha çok oldukları, ancak kutlu sayı olan yedi sayısıyla nitelendikleri sanılmaktadır.
  
  hemen hepsi i.ö vii. ve vi. yüzyıllarda yaşamışlardır. içlerinde solon gibi hukukçu, periandros gibi kral, pittakhos ve bias gibi devlet adamları bulunan bu bilgelerin amacı toplumlarına yararlı olmaktır. toplumuna yararlı olmak, antikçağda bilgeliğin ilk görevi sayılırdı. yedi bilge adı altında toplanan bu eğitmenlerin sözlerindeki ortak karakter ölçülü olma (yu. metron ariston)'dır. kendini bil (yu. gnothi seauton) ve hiçbir şeyde aşırı olma (yu. meden agan).
  
  rodos'lu kleobulos, ölçü en iyi şey, diyor, babayı saymak gerek. dinlemeyi sevmeli, gevezeliği değil. hazza hükmetmeli, zorla hiçbir şey yapmamalı. yurttaşlara en iyi öğütleri vermeli. çocukları eğitmeli, halka karşı olana düşman gözüyle bakılmalı.
  
  atina'lı solon, hiçbir şeyde aşırı olma, ölçülü kal, diyor. keder doğuran hazdan kaç. çabuk dost edinme, edindiklerini de çabuk gözünden düşürme. hükmedilmeyi inceleyerek hükmetmeyi öğren. yurttaşlarına, en hoşlarına gideni değil, en iyiyi söyle. görünmeyenleri görünenlerden çıkar.
  
  ısparta'lı khilon, tutkularını dizginle, ölçülü ol, diyor. dostlarının iyi günlerine yavaş yavaş git, kötü günlerine koşa koşa. kendinden yaşlıyı say. kanunlara uy. haksızlığa uğrarsan barış, hakarete uğrarsan öç al. ölmüşleri öv. kendini bil (delphoi'daki apollon tapınağının kapısında yazılı olan, sokrates'in alıp işlediği bu sözü platon şöyle açıklamaktadır: sadece bir insan olduğunu bil).
  
  leshos'lu pittakos, uygun zamanı kolla, ölçüyü göz önünde tut, diyor. yapmak istediğini söyleme, başaramazsan gülerler. başkasında hoş görmediğini kendin yapma. bahtsızları ayıplama, çünkü tanrıların öfkesine uğramışlardır kazanç doymak bilmez, sana uyanı kazan. bir kimseyi affeden onun üstünde yükselir, ondan öç alansa onun haline düşer.
  
  piriene'li bias, çok dinle, yerinde konuş, ölçüyü kaçırma, diyor. insanların çoğu kötüdür. işe yavaş giriş başladıktan sonra sıkı sarıl. çabuk konuşmaktan sakın, yanılırsın. yaptığını düşün. güzellikle al, zorlayarak değil.
  
  korinthos'lu periandros, bahtlılıkla ölçülü ol, diyor, bahtsızlıkta düşünceli. atılganlık aldatıcı bir şeydir. kazanç çirkin bir şey. ana-babana layık olduğunu göster. dostlarına karşı bahtlılıklarında nasılsan, bahtsızlıklarında da öyle kal. bütünü düşün. sessizlik en güzel şeydir (sükûn hâli, iç sessizliği). kanunların eski, yemeğin taze olsun.
  
  milet'li thales de, ölçülü ol, diyor. kötü yoldan zengin olma. babadan kötü bir şey kapma. kefaletin yoldaşı felakettir. ana-babana ne etmişsen çocuklarından onu bekle. kendini dizginleyememek kadar kötü şey yok. acınmaktan çok kıskanıl.
  
  kimi metinlerde yedi bilge arasında sayılan ünlü ozan hesiodos da şunları söylemektedir:
  "şu kuralı koydu zeus insanlar için,
  balıklar, karadaki hayvanlar, uçan kuşlar,
  birbirlerini yiyecekler, hak yoktur aralarında çünkü
  insanlaraysa hak yolladı, odur nimetlerin en büyüğü".