agdistis

• eski anadolu tanrıçalarından. adını sivrihisar bölgesindeki agdos dağından almıştır. pausanias’ın anlattığına göre, zeus bir rüya görüyor ve tohumları yeryüzüne saçılıyor bu tohumlardan kendisinde hem dişilik hemde erkeklik vasfı bulunan agdistis yaratılıor, tanrılar bu tuhaf mahluku yakalıyolar. erkeklik uzvunu kesiyorlar. kesilen uzvun yerinden bir badem ağacı çıkıyor. sangrios (sakarya) nehrinin kızı, bu ağaçtan bir badem koparıyor, göğsüne koyuyor ve gebe kalarak attis’i dünyaya getiriryor. attis çok güzel bir delikanlı oluyor. o sırada, erkekliğini kaybettiği cihetle yalnız kadınlık vasfını muhafaza eden agdistis, bu güzel genci seviyor.. olaylar gelişior falan..
• kibele'nin adlarından biri.
• ana tanrıça kybele ile karıştırılan mitolojik yaratık.
• bu efsanenin başka bir anlatımı da şöyledir:
  
  phyrgia ilinin sınırlarında agdos adlı ıssız bir kaya varmış, orada kybele tanrıçaya bir taş biçiminde tapılırmış. zeus tanrıçaya tutulmuş, onunla birleşmeyi başaramayınca tohumunu bir kayanın üstüne bırakmış. bu tohumdan agdistis doğmuş, hünsa imiş, agdistis'i dionysos sarhoş ederek erkekliğinden etmiş; uzvundan bir badem ağacı çıkmış, bunun meyvesini sangarios ırmağının kızı nana göğsüne almış, gebe kalıp attes'i doğurmuş.
  
  sangarios nana'ya çocuğu dağa bırakmasını buyurmuş. bebek gelen geçenin ilgisini çekmiş, onu bir tekenin sütüyle beslemişler, tekenin sütü olamayacağı halde, adının phrygia dilinde teke anlamına gelen "attagus" teke ile ilişkisini göstermektedir. ne var ki bu attagus sözcüğü "güzel" anlamına da gelebilir.
  
  her neyse agdistis ile kybele ikisi birden gönül vermişler bu güzel delikanlıya, ama phrygia kralı midas onu kendi kızına almak istiyormuş. derken attes'i çıldırtmış, delikanlı bir çam ağacının dibinde erkekliğini keserek can vermiş. kybele tanrıça onu gömmüş, toprağa akan kanından biten menekşeler dibinde öldüğü çamı çepeçevre sarmışlar. midas'ın kızı da umutsuzluğa düşerek canına kıymış, kybele onu da gömmüş ve onun mezarı üstünde de menekşeler bitmiş. ayrıca mezarı üstünde bir badem ağacı büyümüş. agdistis zeus'a yalvarmış attis'in bedeni hiç bozulmadan kalsın, çürümesin diye, zeus da bu dileğini yerine getirmiş. attis'in saçları büyümeye, küçük parmağı da oynamaya devam edecekmiş.
  bu sözü aldıktan sonra agdistis sevgilisinin ölüsünü pessinus'a götürmüş, orada gömmüş ve anısına bir bayram ile bir rahip heyeti kurmuş.
  
  kaynak: azra erhat - mitoloji sözlüğü