arbogast

• taht gaspçısı olarak adlandırılan eugenius'u tahta oturtan ii.valens döneminde de magister militum olarak görev yapmış frank kökenli batı roma generali.
  
  eugenius ve arbogast'ın önemli olmalarının nedeni roma paganizminin son çırpınışlarını bu ikilinin önderliği altında gerçekleştirmesidir. frigidus savaşı'nda birlikleri i.theodosius'un karargahına kadar gelmişler; fakat rüşvet ile saf değiştirmişlerdir. zaten kendi paralı askerleri i.theodosius'un paralı vizigot askerlerine nazaran din için savaşan birlikler değillerdi. her neyse, pek çoklarına göre roma dünyası'nda gelmiş geçmiş en yetenekli general olarak kabul edilen arbogast coğrafi şartlardan ötürü savaşı kaybetmiş ve kederinden intihar etmiştir.
• doğu roma imparatorluğu'nun theodosius kontrolü altında olduğu dönemlerde batıda gücü ele geçirmek için mücadele etmiş ve bunu başardıktan sonra politik davranmayı düşünmeyerek sonunu hazırlamış frank kökenli general.
  
  gratianus'un emri altındaki en yetenekli askerlerden olan ve dönemin magister militum'u flavius bauto'nun da çok büyük olasılıkla oğlu olan arbogast, ismiyle müsemma^* magnus maximus batı tahtını gasp edip gratianus ve destekçilerini öldürmeye başlayınca gotlar ile olan problemi gotlar'ı orduya alarak çözen doğu imparatoru theodosius'a sığınmıştır. galya ve britanya'da gücünü toplayan magnus maximus'un roma'ya doğru yürümesiyle harekete geçen theodosius ise arbogast'ın komutasına trakya'da konuşlu iki comitatenses taburunu ve gotlar ve hunlar'dan oluşan 20 bin kişilik bir foederati ordusunu verip kendisini adrianople savaşı'nın sağ kalan nadir generallerinden rikomer ile beraber italya'ya yolladı. m.s. 388 senesinde slovenya civarlarında bir yerde iki ordu kapıştı ve kaybeden magnus maximus idam edildi.
  
  bu zaferden sonra batı'nın magister militum'u olarak atanan ve aynı zamanda genç yaştaki yeni imparator ii. valentinianus'a akıl hocalığı da yapması istenen arbogast, rüzgarın yönünü hiç hissetmeyerek bir dizi yanlış adımla kendi sonunu hazırladı. theodosius'un barbar kavimlere olan sempatisine güvenerek önemli pozisyonları frank ve cermen askerlerle doldurdu ve genç imparator valentinianus'u kelimenin tam anlamıyla umursamadı. m.s. 391 ve 392 senelerini vienna'da (günümüzde lyon'un kuzeyinde bir kasaba; viyana değil) yarı sürgün vaziyette geçiren genç imparator, doğu'nun imparatoru theodosius ve aziz ambrosius gibi dönemin sözü geçenlerinden yardım istediyse de çağrıları sonuçsuz kaldı ve en nihayetinde 15 mayıs 392 günü daha fazla dayanamayıp kendisini asarak intihar etti. "fırsat bu fırsat!" diyen arbogast da bir dönem kendisinin de latince öğretmenliğini yapan eugenius'u imparator olarak ilân etti.
  
  hıristiyan olduğu bilinen eugenius, muhtemeldir ki iplerini elinde tutan arbogast'ın da etkisiyle ve bilhassa imparatorluğun doğusunda tam gaz devam eden anti-pagan kıyımların da hasebiyle, pek çok pagan yapının inşasına onay verdi ve theodosius'un valentinianus döneminde yönetim kademesine yerleştirdiği bazı isimlere de yol verdi. zaten batı ordusunu foederati askerler ve barbar generallerle doldurmayı çoktan tamamlayan arbogast, böylece pagan kökenli frank ve cermen soyluları idari pozisyonlara getirebilmenin önünü de açmış oldu.
  
  radikal katolik piskopos milanolu ambrosius bu duruma daha fazla izin veremeyeceğini düşünerek theodosius'a haber yolladı ve eugenius ile theodosius'un orduları belki de imparatorluktaki son ciddi iç savaşı nihayete erdirmek için frigidus savaşı'nda karşı karşıya geldi. bazı tarihçiler tarafından paganizmin son direnişi olarak gösteriliyor olsa da aslında imparatorluk nüfusunun doğuda yüzde 80'i, batıda da neredeyse yüzde 50'sinin çoktan hıristiyanlaştığını düşününce bu savaşa bu anlamı yüklemek çok da mantıklı değildir.
  
  savaşı theodosius kazandı ve arbogast iki gün kaçtıktan sonra intihar ederek hayatına son verdi. eugenius ise yakalanarak idam ettirildi. muzaffer theodosius, imparatorluğu, birbirinden beceriksiz ve çapsız iki oğlu arasında^** bölmeden evvel son bir kez birleştirdi.
  
  arbogast'ın bir kuklacı gibi imparatorları kafasına göre yönettiği dönem belki kısa sürdü ama maalesef bu durum bilhassa batı'da tam bir gelenek halini aldı. bu geleneğin en sonunda da artık imparatora ihtiyaç kalmadığına kanaat getiren odoacer, batı roma imparatorluğu'na arbogast'ın ölümünden yaklaşık seksen sene sonra son noktayı koydu.
  
  ilgili dönemle ilgili daha fazla fikir sahibi olmak isterseniz, şunlara da beklerim^*:
  
  (bkz: theodosius/@ncpzbsn)
  (bkz: flavius bauto/@ncpzbsn)
  (bkz: honorius/@ncpzbsn)