*

  • kamondo ailesi bunlara en iyi ornektir.
  • (bkz: les eaux douces d europe)
  • (bkz: les eaux douces d'europe)
    (bkz: brigitte peskine)
  • bir solukta okuyabileceğiniz bir roman.
  • kendim için notlar, ve özet.
    1900-1934 arasında istanbul, paris-venezueala ekseninde geçen bir hayat. o zamanki osmanlı, dünya olaylarını anlamak ve yahudi hayatını anlamak için güzel bir biyografik roman.

    --- spoiler ---anlatıcı: rebecca gatenyo. ikinci eşten doğma, küçük kız. 1898'da doğmuştur. kendileri sefarad yani ispanyadan gelen yahudilerdendir. evde ispanyolca-latince kırması olan ladino dili konuşulur (fransızca'dan türkçeye çeviren ela gültekin'nin inkılap yayınlarındaki 2005 baskısı bu cümleleri çevirmeden tutmuş.) safarada yahudileri, istanbul büyük adayı sayfiye olarak tercih ediyor. aşkenaziler ise heybeli adayı. ailenin selanikte bir kuzen kolu var.

    baba: gatenyo.eski eşi regine asseo'dan david, nita, henri vardır.
    öz anne tamar kovo: fakir aile kızı. drahomasız olarak çocukları olan dul babayla evlendirilmiştir. bu evlilikten vitali (erkek), adela, ernesta, rebecca gatenyo(anlatıcı) doğmuştur.
    yeğen simone: nita'nın kızı. yaşları rebecca ile yakın.

    aile juderia (yahudi mahallesinde) yaşıyor. ışıksız giriş katının üzerinde sokağa bakan giyoin penereli iki oda. üç tane de misafir odası. evler başka ailelerle ortak olan bir avluya açılıyor. kortijo.

    -büyük oğul david, 1901'de paris'e yerleşir. yahudi ailesi camondo'lara damat olup banker olacak.
    -henri: küşük oğlan henri biraz haylaz gibi. bir yosmayı dost tutmuş.(1905 civarı).

    rachel caro: rebecca'nın arkadaşı. bazen onların evine gider. onların ailesi modernist. yahudi geleneklerine riayet etmezler.

    bayramlar, özel günler:
    pesah, şavuot, yom kipur , roş aşana. purim, fısıh (hamursuz), sukot, hanuka.
    şabat- mutlu olunur. peder sabah sinagoga gider. dönüşünde kahvaltı yapılır. bir erkeğin olması önemli.

    yom kipur ve roş aşana asık suratli olunur. purim'de çıldırılır. pruim yahudi noeli.
    kipur -büyük oruç günü.
    3 güz bayramı. roş aşna, kipur, sukot. buna çiri dönemi denilir. kederli olmak lazımdır.
    hanuka :ışıklar bayramı.
    -kadınlar sadece bar mitzva ve düşün törenlerinde sinagogta kendilerine ayrılan balkonda oturabilirler.

    enteresan bilgiler:
    paris'te 1910'ların başında telefonlu evler var. 1919 merdivende otomatik lamba var.
    1919'da istanbul pera'da başrol kızımız çok heyecanlı olduğu için arabaya çarpıyor (kaçtane araba vardı ki epi topu).
    1921 ama dükkanda ütü, süpürge ve dikiş makinası gibi elektirikli ev aletleri satılıyor.
    yahudilerde dayı yegen evlenebiliyor gibi. vitali üvey ablasının kızının gayrı meşru çocuğuna babalık yapmak için evlendi.
    yahudiler arasındaki bilgilere göre güneş, temmiz hava ve tehlike kuvvet macunu gibidir.
    yahudi adeti, önce sunulan bir yiyecek veya içeceği reddet, sonra patlayıncaya kadar ye. ayrıca sıklıkla misafirlerine gül reçeli ikram ediyorlar ve kendileri de yiyorlar.

    olaylar:

    vitali.13 yaşına ayak basan erkeklerin bat mitzva törenine hazırlanıyor artık. ailesinin isteksizliğine rağmen galatasaray lisesine gitmeye diretti.orda imparatorluğun siyasi kadrosu yetişir. bu yahudiler için gereksiz. aile onu pariste tıp eğitimi veya diş hekimliği istiyordu.

    -vitali, sinagoga gitmeyi bile terketmiş. yahudi cemaatinde konuşuluyor.
    nita'nın eşi nahum biraz dini metinlere ilgili. bu yahudi cemiyetinde acizlik belirtisi, ticarette yetkisizlik. bunlar bir yangınga varlıklarını kaybeder ve baba evine gelip yerleşirler. bir evde 11 kişi yaşamaktadır. kamber adındaki bir hizmetçiyle birlikte 12 kişi vardır bu evde.

    -galatasaray günlerinde anadoludaki bir ermeni "kıyımı" nedneiyle eski hesaplar açılmış, bazı gayrı müslüm arkadaşlar kayıtlarını galatasaraydan sildirmişlerdir. vitali ise kaydını aldırmamıştır. s.42.
    şabat cumartesi. ateş yakılmayacak, yemek yapılmayacak ama yahudiler cumadan bunn için nasıl hazırlık yapacaklarını çoktan çözmüşler.

    rebecca, alliance israelite'ye gidiyor ilkokul için. okul mudiresi madame behar.

    1905 civarı.aile aracı bir çöpçatanla selanik yahudilerinden sarah nahmias'ı bulmuş ve henri ile birlikte parise gönderecek. kızın çirkin olması henri'nin ona bişi yapmayacağına inanılır. hatta baba, henriye yemin ettirir. henri, ne alaka der. ben yahudi kızlarla zaten eğlenmiyorum. dışrada pek çok sarışın güzek kız var der.

    24 temmuz 1908: devrim oluyor. vitali çok heyecanlı. baba yol üstünde viyana'da geliyor. cemaatlerin çoğu vergi, askerlik yükünü çekmek istemiyor, memleketleri olarak görmedikleri için askere gitmek istemiyorlar. göç etmek istiyorlar. ermenilerin ezeli düşmanı ruslar s.97.

    vitali selanik'e gönderildi siyasi olaylardan uzak kalması için. fortune adında bir kızla tanışmış. istanbuldaki rebeccaya mektup gönderiyor.
    abla adela'ya koca bulundu. klasik törenler yapılıyor. vitali selanik'te hapse konulmuş. baba, anne duymasın diye mektubun içeriğini gizli tutumuş.

    -selanik'in yunan işgaline geçmesiyle birlikte vitali'nin durumu daha da belirsizleşti. gelen haberlere göre onun osmanlı ordusunda askere alındığını söylüyor.

    -1912. rebeca'nın alliance israilite okulundan öğretmeni madam behar, öğrencisinin parise okuma kiçin gönderilmesi için babadan rica etti. baba kabul etmedi. rebecca kız olarak bu evde sevilmediğini ve herhangi bir değerinin olmadığını düşünüyor. rebecca'nın kafası dağılsın diye büyük üvey abla nita onu asya yakasına mesire yerine götürdü. kılık kıyafetleri onları safarad yahudisi oldukklarını ele verdiği için rebecca daha da baskılanmış hisseti. notre dame de sion'a gitmeye karar verdi.

    rebecca notre dame de sion'da hristiyan kızların tacizine uğruyor. tek tük türk kız var okulda. rebecca babasının işyerini ziyaret etmesi gerekti, o varoşlar kendisini çok ürküttü. kendi milleti yahudilerden çok utanıyor.

    -vitali bir ayağını (erkeklik organını kaybetmemiş) kaybetmiş olarak edirnede bulunur ve getirilir. selanikten kız arkadaşı fortuna da istanbula gelmiş bir dans okulunda çalışmaktadır. fortune ve vitali aynı apartmanda farklı katlarda yaşamaktadırlar. fortune bazen eve erkeklerle girmektedir. aile fortuna'nın çirkinleşmesi ve vitali'den ayrılması için büyü yapar. daha sonra fortuna'nın bedeni kurşunlanmış olarak sokakta bulunur. polis de olayı hızlıca kapatmıştır.

    - ispanya yahudilerinin beyaz kadın ticaretindeki saplantıları, istanbul gelenevleri ve yahudi kadınlarıyla ünlüydü. kadınları çoğı rumen ve aşkenazi idi.s.147.

    -1914 mayıs. baba rebecca'nın paris'e gitmesine izin verdi. ancak patylayan 1.dünya savaşında türklerin fransa karşısında olması vize işlerini sıkıntıya soktu. yahudiler batı avrupa'nın otra avrupayı yenmesini istiyorlar ancak yahudiler türk ordusuna üniforma sağlayarak çok zenginleşiyorlar. rumlara özgü zengin yahudi düşmanlığı bu sefer türklere de geçiyor.

    -birinci dünya savaşı yılları, anne tamara ve abla ernesta yiyecek kuyruklarına katılıp şabat kutlamayı sağlıyorlar. okullar yarıda kalıyor, tekrar açılıyor. filistin yahudilere açılıyor. abla nita'nın oğlu leon oraya gidip yahudilik için çabalamayı kafaya koymuş. pek çok gayrımüslim askere yazılmamak için amerikaya göç ediyor. fransa'nın cezayir kısmına taşınmış henri fransızlar için savaşmış ve omzundan yaralandığı için terhis edilmiştir. eski bir orta avrupa pasaportu sakladığı için istanbula gelebilmiş. babasına at üzerindeki asker resmini gösterince babası duygulandı, zira osmanlıda azınlıkların soylu bir hayvan olan ata binmesi yasakmış.

    -henrinin karısına arkadaşlık edip avutmak için cezayir'e gidecek bir genç bayan aranıyor, kızlar çok istekli olup dıştan soğuk durmaya çalışıyorlar. doğal olarak en küçük kız olan rebecca'nın gitmesi uygundu. rebecca sevinçle fransız konsolosluğuna koştu. mondros mütarekesi yapıldığı için vize alabildi. ancak sevinçten yolda giderken araba çarptı, ayağı incindi. dolayısıyla cezayire başka bir kız gitti.

    -kitaba göre müttefiklerin kazanması ancak 1918'e doğru belirginleşmiş.

    -rebecca yeğeni simone ile birlikte paris'te. büyük üvey abisi banker david'i de ziyaret ettiler. okul işleri devam ediyor. simone bekaretini verdiği ermeni agop kaleciyan'dan maktup alabildi nihayet. amerika'da holivod'da bir yönetmenin asistanı olmuştur. mektupta pek çok aile yakınlarını türklere kaybettiğini, geride kalanlardan bir ailenin buna baktığını, onun da kızıyla evlenmesi gerektiğini bildirmiş. "ölümden geri kalanlar her zaman şanlı değiller" diye mektubuna not etmiş.

    -1919. rebecca ve yeğeni simone küçük yahudi kızların kaldığı bir pansiyona kabul edildiler. eğlenmek için dışarı çıktıkları bir gece parisin eğlencesine dalmış hugens'le karşılaştılar. simone artık hayatı yaşamak isteyen biri. rebecce'dan ayrıldı.

    -marie dussaut adında kendi yaşıtı bir kızla arkadaşlar. o da bakaloryaya hazırlanıyor. bir gün aniden marie "derin fransa" olarak adlandırdığı ve şarap bağları olan zengin bir ailenin oğluyla nişanlandığını söyledi. koca adayı cahil ama ingiliz mürebbiyeleri ve kabul günleri olacak.

    -istanbuldan haber geldi. abla adella vefat etmiş. 3 çocuğu yetim bırakmış. yahudi töresine göre kızın ailesi kaybı telafi etmek için bir kız bulur, böylelikle aileden olan kız eski drahomanın har vurulup harman savrulmasını engellemiş olur. rebecca'ya düştü iş. seniyor padre yaşlılıpına rağmen paris'e gelip rebecca'yı ikna etmeye çalıştı. bu sırada beyin kanaması geçirip felç oldu.

    -rebecca gizli gizli pavel adında bir rusla buluşuyor. kocasıyla yatmadı ama onunla yatıyor. ruslar ingilizlerin işgalindeki istanbul'a doluşmuş durumdalar. hem de general vrangel ile birlikte, hala istanbulu almak ve bolşevikleri yenmek umudu taşıyorlar. pavel diğer ruslar gibi unutmak, vakti geçirmek için alkol ve uyuşturucuya vermiş kendini. general vrangel'in yalısı alabora oluna umutlar daha da tükendi. pavel ile rebecca yaklaşık 1 yılı aşkın ilişkilerinin ardından tartıştılar, bahcıvan olarak girdiği yahudi ailesi venezualeya taşınıp konak ve eşya kulubesi yıkılınca birbirini görmez oldular.

    vitali simone ile evlendi. (üvey dayısı, rebecca genetik hastalıktan korkar)

    rebecca 32 yaşında, evin küçük oğlu claude bakalorya sını verdi. rebecca kocası bonjour'ın metresinden çocuk yaptığını ve bunun pek çok kişi tarafından bilindiğini öğrendi.

    -claude'un öğretmenlerinden 26 yaşındaki michelle ile aşk yaşıyor. haimle kaldı. michel'in ailesi onu başkasıyla evlendirrmeye çalışıyorlar. michel onu hamile haliyle terketti. öz abisi vitali paris'e geldi ve rebecca'yı venezuela karakas'a götürdü.

    rebecca karakas'ta gisela bauer adında bir piskanaliste hafta 6 gün sabahları 1 saat gidiyor. koltuğa uzanıp ağlıyor.

    -rebeca çocuğu düşürdü. bu başta acı verdi. 34 yaşında. abisi ve yeğeniyle tehlikeli karakas 'ta ufak gezintiler yapıyorlar. rebecca "suçluluk duygusunun evlilikten daha zararlı bir hapishane olduğunu" not ediyor.

    -karakas'ın tropikal yağışları çoğu defa öldürücü. maurice adında biri, he daim düşeni tutan bir yahudi dönmesi rebecca'yı gıcık etse de onu evlendirmeye ikna ediyor. 1933 yılında karakas'daki fransız konsolosluğunda evleniyorlar.
    --- spoiler ---
hesabın var mı? giriş yap