maraş

• anadolu'daki bir çok kent ismi gibi türkçe olmayan, muhtemelen luvice olan bir yer ismi.
  
  maraş’ın adı hakkında ulaşabildiğimiz en eski kaynaklar, m.ö. 9. ve 7. yüzyıllar arasındaki asur yıllıkları ve m.ö. 14. yüzyıla tarihlenen hitit çivi yazılı tabletleridir. asur yıllıklarında maraş bölgesi için markasi (veya marqas, maraj) ve gurgum isimlerine rastlanmaktadır. markasi ismi, tahmin edileceği gibi bugünkü maraş isminin kökenidir. ancak gurgum (veya kur-a-kuma) ismi büyük olasılıkla markasi isminden daha eskidir. ya da en azından yazılı metinlere daha erken kaydedilmiştir. hitit kralı i.suppiluliuma zamanına (1370–1335) ait bir metinde geçen “kar-kum-ma” ismi, asurca gurgum şeklinde yazılmıştır. gurgum daha sonra ii. assur-nasir-apli dönemi asur yıllığında -ki bu asur kaynaklarında bahsedildiği ilk dönemdir- bir devlet ismi olarak geçer. assur-nasir-apli döneminden sonra gurgum ismi 7. yüzyıla dek asur yıllıklarında sıkça görülür.
  
  maraş isminin asurca söyleniş şekli olan markasi adı ise ilk olarak asur kralı ii. sarrukin’in 711 tarihli yıllığında geçer. arada gördüğünz k sert ünsüzünün niçin türediğini bilemiyoruz. ancak yine de bu önemli farklılık sebebiyle maraş isminin en eski hali olan luvice marassa ile markasi'yi ayrı ayrı değerlendirmek gerekiyor. ii. sarrukin gurgum krallığı’nı fethetmiş, kral mutallu’yu tahtından indirmiş ve burayı bir eyalet haline getirmişti. üstelik eyaletin ismini de markasi olarak değiştirdi. yine son yıllarda maraş civarından ele geçmiş çivi yazılı geç asur tabletlerinin birinde de markasi adına rastlanmıştır. bu tablet markasi adının geçtiği ikinci metindir.
  
  öyle anlaşılıyor ki markasi, gurgum krallığı’nın bir idare merkeziydi ve bu isim tek bir kenti anlatmak için kullanılmıştı. ancak sarrukin’in bu değişikliği ile resmi olarak bir eyaletin ismi oldu ve büyük bir bölgeyi kapsadı. bu geniş kullanım sayesinde bu isim bugüne dek yaşama fırsatı bulmuştur. ancak şunu da belirtmek gerekir ki markasi ismine hitit imparatorluk çağı arşivleri ile geç hitit hiyeroglif yazılı kaynaklarında sıkça rastlamak mümkün değildir.
  
  gurgum ve markasi isimlerinin anlamlarına gelecek olursak, doğrusu bu iki isme dair kaynakların yalnızca asur yıllıklarından ibaret olması sebebiyle bilgilerimiz çok kısıtlıdır. bunun bir sonucu olarak, bu konuda yapılan çalışmalar ne yazık ki tahminlerden öteye geçememiştir. gurgum ismi üzerinde, sümer çivi yazılı işaretlerinden kur (ülke, yüksek ülke) ve uru (kent) belirteçleri ile yazılmasından yola çıkılarak bu ismin “kent” veya “ülke” gibi anlamlar içerebileceği sonucuna varılabilir.
  
  markasi isminin ise bir hitit kumandanının adından türediği rivayeti vardır. fakat hitit kaynaklarında bu isme rastlanmamıştır, ayrıca bu iddia ayrıntılarıyla açıklanmamış olduğundan yeteri kadar tatmin edici de değildir.
  
  bilge umar, markasi isminin luvice “ma” (ana tanrıça) sözcüğünden türeyerek “ma-ra-(a)ssa” (yüce ma kenti) şeklinde oluşmuş olabileceğini öne sürmüştür. şimdi önemli bir noktayı belirtecek olursak, bahsettiğimiz bu marassa ismi markasi isminin, yani bugünkü maraş isminin en eski kökenidir. maalesef çok az sayıda hitit çivi yazılı belgesinde geçer. m.ö. 14. yüzyıla tarihlenen hitit metinlerinde “ma-ra-a-as” ve “marassa” olarak geçmektedir . bu durum da, şehrin roma döneminde de marassion olarak geçmesi nedeniyle maraş adının asurlularca markasi olarak farklı yazıldığını düşünmemize yol açmaktadır.
  
  sonuç olarak maraş ismi; daha çok asurlularca kullanılmış olan markasi şeklinde değil, hitit metinlerinde geçen maraas veya marassa şeklinde kullanılmıştır. en az ii. bin yılın ikinci yarısından itibaren bilinen bu isim, romalıların ve bizans’ın resmi işlemlerde kullandığı germanicia veya germanicia kaiseria yerine halk tarafından tercih edilen isim olarak kalmıştır.