tanrının olmadığının ispatı

• buyuk dinlerin tanri kavramina, yani evrenin gerisinden ayrilmis, dunyayi ve evreni bu haliyle yaratmis, herseye gucu yeten (omnipotent), herseyi bilen (omniscient), mutlak adalete ve merhamete sahip bir tanri anlayisina karsi cikmak icin bolca neden vardir. sadece ilginc argumanlari sunayim:
  
  oncelikle dualist bir evren gorusune gore, gercekligin deneyimleyebilecegimiz ve deneyimleyemecegimiz iki kismi vardir. immanuel kant birincisine fenomenler dunyasi, ikincisine numenler dunyasi demistir. zira deneyimlerimiz duyu organlarimiza ve zihnimizin a priori kaliplarina baglidir (nedensellik, nicelik, zaman, uzay,vs), dolayisiyla biz gercekligin sadece bir yuzunu goruruz. tipki bir manzaranin fotografi gibi. manzaranin kendisi ise goremedigimiz ozudur, yani "kendinde seydir" (ding an sich)
  
  simdi kant zihnimizin yapisi nedeniyle bu kendinde seylere hic bir zaman ulasamayacagimizi ve onlari deneyimleyemeyecegimizi soyler ve argumanlari o kadar kuvvetledir ki, onun zamanindan bu yana, tanrinin varliginin veya olmadiginin akil yoluyla ispati mumkun gorulmez. yanliz kendisi dindar bir adamdi ve bu ding an sichi de bir nevi tanri olarak goruyordu.
  
  iste bu baglamda "tanri var ve bu evreni yaratmis" diyenlere ise en guzel cevabi schopenhauer veriyor. cunku nedensellik ilkesi kantin argumanlarina gore sadece fenomenler dunyasina ozgudur ve iki dunyayi birbirine baglayamaz. numenler dunyasindaki bir sey, bizim deneyimledigimiz bir seyin nedeni olamaz. [schopenhauera gore iki dunya da ayni gercekligin farkli yonleridir ve biz, irade dedigi asil gucun (enerjinin) kendini gerceklestirmesi sirasinda (ornegin bizim hayatta kalma cabamiz) bu gercekligi tecrube ederiz. bu yonden kanttan ayrilir]
  
  ikinci olarak, bu intelligent design hususuna ise emergence teorisiyle karsi cikilir. [fakat intelligent designi, yani evrenin bugunku haliyle akilli bir varlik tarafindan en ince detayina kadar hesaplanip yaratildigi gorusu, curutulemez. cunku tanri, bizim beyinlerimizi, onu farketmeyecek sekilde yaratmis da denebilir. ornek olarak, siz butun evrenin ve kendinizin 5 saniye once yaratilmadigini kanitlayamazsini cunku tum anilariniz da kafaniza sokulmus olabilir. tabii buna mu inanirsiniz, emergence'a mi, orasi size kalmis]
  
  omnipotentlik hususu ise cok paradokslara gebe. en bilinenlerinden biri "tanri kaldiramayacagi bir tasi yaratabilir mi?". hayirsa omnipotent degil; evetse yine gucunun yetmedigi birseyler var. tabii bu paradoks, mantiksal tutarsizlik ve dilin kullanimiyla iligli birsey; ontolojik kanita paralel olarak hicbirseyi kanitlamaz.
  
  omscientlik hususu ise epey ilginc, cunku "madem tanri var ve merhametli, neden bu kadar cok aci ve kotuluge izin veriyor" sorusuyla yakindan ilgili. en bariz savunma, ozgur iradeye dayanir. kotulugu tanri degil insan yaratmistir ve ozgur irade sayesinde insan dogruyu secerek, tanrinin koydugu testi gecebilir ve seytan yarisi kaybeder. bu o kadar zayif bir savunma ki, neresinden tutsaniz elinizde kalir. oncelikle ozgur irade diye bir sey yok. bu determinizmle ayni sey degil. cunku, eylemlerimiz ve dusuncelerimiz yuzde 1 oraninda bile dis etmenlere bagli olsalar, ozgur irade savi curutulur. zira genetik, psikoloji, sartlandirma, hafiza, vs, gibi hususlari gozonune alirsaniz, irademizin tamamiyla bizim kontrolumuz disinda olduguna -benim gibi- inanmasaniz bile, yuzde yuz kontrolumuzde olmadigi gorulur. kaldi ki, cennete gitmek tamamen insanin elinde olsaydi bile, boyle abuk bir a priori zorunlulugun ne manasi var. yani biz yaratildik, tanri bir test hazirladi, ozgur irade ufledi icimize, bir yandan da seytanin durtmeleri var unutmadan, yani tuzaklarla dolu bir yoldayiz) sonra bu testi gecemeyenler sonsuz istiraba mahkum oldu. bu bir aciklama degil, sacma bir senaryo kurgusu. cunku buradaki asil sorun, "merhametli" tanrinin, bu ise bastan girismesi. yani ortada fol yok yumurta yokken, simdi aci ceken varliklar oldu. bu test, zorunlu degildi ki, ona da tanri karar verdi. zaten bu noktada, hepsinden once, omniscientlik argumani devreye giriyor. irademiz ne kadar ozgur olursa olsun, tanri herseyi biliyorsa, bu teste de gerek yok. yok tanrinin bilgisinin siniri ozgur irademizi gecemiyorsa, o zaman omniscient degil. her halukarda merhametli de degil.
  
  belki de bu tip bir tanri tasvirine en ilginc karsi cikis, ockhamin usturasi vesilesiyle yapilir. bu "ustura", ayni sonucu verecek iki alternatiften daha az hata olasiligi barindirdigi icin daha basitinin secilmesidir. eger tanrinin varligi veya yoklugu ispatlanamiyorsa, yani evrene dair olan gorusumuz onsuz da ayni ozelliklere sahip olacak, bir bilgi kaybina neden olmayacaksa, daha basit olan tanrinin yoklugu alternatifi secilir.
  
  elbette bunlarin hicbiri bu tip bir tanrinin yoklugunu ispatlamaz, sadece bu inancin temellerini sarsar. fakat panteist bir dunya gorusu (veya tasavvuf felsefesi) bu saldirilardan muaf tutulmustur. bu tip inanislar dahil, genel anlamda bir tanrinin varligina iliskin kanitlar veya savlar icin (bkz: tanrinin varliginin ispati/#6699634)