kerem ile aslı

• öykünün bir yerinde kerem eline aldığı kafatası ile konuşmaktadır.bu durum sebebiyle 80 li yıllarda hayat tarih mecmuası hamletin kerem ile aslı'dan izler taşıdığını iddia etmiştir.iki eser arasında bu sahneden kaynaklanan benzerliğe nihat genç de değinmektedir.
• bunun okuduğum bir versiyonunda kerem yanıp kül oluyor, akabinde aslı o külleri saçlarıyla süpürürken tutuşuyordu. o zaman "bu aslı nasıl bir psikopatmış?" diye düşündüydüm. adam yanmış, bu oturup seyretmiş, sonra da külleri süpürmüş?? süpürge bulamayınca saçıyla hem de???? aşktan çok şizorfreniyi anlatan bir hikaye bence.
• en iç ısıtıcı söylencelerimizden biridir. leyla ile mecnun ve ferhad ile şirin'e nazaran çok daha yerel çizgilere sahip bir aşk hikayesidir. diğer ikisi müşterek islam edebiyatlarının hepsinde söylene gelmişken, kerem ile aslı hikayesi safi türkçe sözlü edebiyatının ürünüdür. aslında bütüncül olarak türkçe söylenceler ele alındığında kerem ile aslı hikayesinin nasıl bir tarihsel kırılma noktasında durduğunu görmek gerçekten de dikkate şayan.
  
  daha önce oğuz kağan destanında ilk çizgilerini gördüğümüz alp tipinin tarihsel süreç içerisinde, toplumun geçirdiği dinsel, kültürel, siyasal v.s dönüşümlerin neticesinde aşık tipine nasıl evrildiğini görebilmek mümkündür bu hikayede. konar göçer toplumun savaşçı, doğayla sürekli iç içe yaşayan, ordu- millet toplumun bir ferdi olan ve dede korkut hikayelerinde de sürekli ideal tip olarak ortaya konulan astığı astık kestiği kestik, kahraman, dışarlak, mert ve savaşçı tipin yerleşik hayata geçişle ve o sürecin beraberinde gelen yeni üretim ve tüketim ilişkilerinin aşık tipini kerem ile ortaya koyduğunu görüyoruz. keremin yaşadığı toplum yerleşik bir medeniyetin ürünü olduğundan, ondan beklenilen savaşmak, sürekli dışarıya karşı atılgan olmak değil, tam tersine; dinginleşmek, kendi kozasına doğru çekilmek, içsel duygular yaşamaktır. nitekim tarihsel süreç içerisindeki söylenceler içerisinde aşk teminin çok yüzeysel olarak yer almasına karşın, kerem ile aslı hikayesinin bütün bir tematik alanını aşkın oluşturması da bu sosyo kültürel, tarihi ve politik evrilmeden ötürüdür. aşk gibi derinlemesine yaşanan, içselleştirilen bir duygunun sözlü kültür ortamındaki ifadesi ancak yerleşik hayatla beraber mümkün olabilirdi. kaldı ki, islam öncesi anlatıların içinde yer alan kadın tipleri bile aşık olunan ya da aşık olan kadın tipinden ziyade, yine erkek gibi alp olması beklenen bir kadın tipidir. ama kerem ile aslı hikayesinin kadın tipi olan aslı bunlardan çok daha farklı bir kadın tipidir.
  
  geçirilen tarihsel süreçten sonra gelenek kahramanın elindeki kılıcı almış, eline bir saz tutuşturmuştur. eskisi içindeki kahramanlığı at binmek, kılıç kuşanmakla ortaya koyarken, yeni tip, yanmış gönlünü dil ile değil tel ile konuşturacaktır. eski tip rüştünü ispat etmek için yani alplığa; biyolojik varlıktan kültürel varlığa geçmek için fiziğe ve mekaniğe dayalı maharet gösterirken, yeni tip; çok daha mistik ve pasif bir dönemeçten sonra kültürel bir kimliğin içine girer: rüyasında pir elinden bade içer, sevgilisini bu rüyada tanır. uyandıktan sonra eline verilen sazı daha önce çalmayı bilmemesine rağmen çalmaya başlar. asıl macerası da bundan sonra, eline sazını alıp sevgiliyi aramakla başlar. keremin hikayesi de çoğunlukla bu şekilde anlatılır zaten.
  
  14. yydan önceki anlatmalara klan komünizmi yaşayan bir toplum yansırken, kerem'in toplumu pre-kapital bir toplumdur. bireyin ilk çizgileri görülmeye başlanmıştır artık. çünkü; islam öncesi dönemin anlatmalarına yansıyan bütünüyle bir toplumun macerasıdır. destan formu bu yüzden hep daha epik, daha hamasi kalmıştır hikayeye göre. halk hikayesinin ilk numunesi olan kerem ile aslı da ise bireysel ihtiraslar ve duygular hakimdir. başından sonuna kadar santimantal dereceye varan bir aşk söz konusudur. toplum temelli bir hikaye yoktur. ( farklı dinlerin çatışmasına dayalı ayrılığı göz ardı ediyorum burada)
• kerem ile asli'nin asklari bazen sitemkar sozlerlede ifade bulmustur. aslinda asagida ornegini goreceginiz atisma her ikisininde icten ice birbirlerine boyle delicesine asik olmalarinin kizginliklari da var gibidir. her ikiside sanki digerinin kendisine bu kadar asik olmamasini istemektedir.
  
  alir kerem
  sirin aslim bir minnetim var sana
  sen beni bir beyvafali sanirdin
  sende olsa ey bu askimin zerresi
  benden beter alev alip yanardin
  
  alir asli
  
  ey kerem sende akil fikir olsaydi
  sah olarda oz elinde kalirdin
  uymazidin bir kesisin fendine
  gence guzelinden birini alirdin
  
  alir kerem
  
  bizim yerde atli gitmez yayaga
  inceldi bu kalbim dondu boyaga
  kifirle dolmussan bastan ayaga
  aklin olsa sen musluman olurdun
  
  alir asli
  her yigigin bir bir talihi vakti
  her guzel beklermi ey verdigin ahdi
  sah olan terketmez tac ilen tahti
  sen sah olsan veraninda kalirdin
  
  alir kerem
  
  kaslarin yazgili gozun harali
  yuregime koydun derdi veremi
  beddua kilsaydi sana keremin
  iflah etmez sen yanimda bulurdum
  
  hanasliyim seni saldim feryada
  yandi cismim sonmez olan bir oda
  beni sana yazsaydi ay zalim, yaradan huda
  aman vermez isfahan'dan alirdim.
  
  not: sozlerde bazi eksiklikler ve yanlislar olabilir.
• dilden dile, nesilden nesile aktarılmış “kerem ile aslı”nın hikayesinin filmi. firmin başrollerini keremcem^*, pelin batu^*, murat soydan^* ve ruhi sarı paylaşıyor. büyük bir aşkı anlatan filmin senaryosunu handan öztürk yönetmenliğini yücel uçanoğlu yapmış. konusu kısaca şöyle; uzun yıllar çocuğu olmayan isfahan büyük han’ın karşısına çıkan bir pir, ona iki elma verir ve elmayı yediği takdirde dileğine kavuşacağını söyler. elmayı yerken, kendisi gibi çocuğu olmayan kara keşiş oradan geçer. elmanın birini keşiş’e veren han, onunla çocukları olduğu takdirde birbirleriyle evlendirme konusunda anlaşır. bir süre sonra kerem ve aslı doğar. ancak hain kara keşiş kızının bir müslümanla evlenmesini istemediği için onun öldüğünü söyler ve ailesiyle uzak diyarlara kaçar. sonra olaylar gelişir. kerem^* gerdek gecesi çözemediği düğmelere hırslanıp yanar. aslıcık^* da keremine yanar. kısaca ikiside sonunda alev alev yanarlar. bu masal filminin sonunda gökten üç elma düşmez çünkü masal filmi mutlu bitmez. kızlar keremcem yandığı için bi ayyyyy derler o kadar.
• aslı için dağları deldi kerem
  aslı ise vermedi bi kerem
  ben böyle aşkı sikerem... versiyonu da mevcuttur.
• sık sık aşkı için dağları delen ferhat ve onun sevdiceği şirin ile karıştırılan halk öyküsü kahramanları.
  (bkz: ferhat ile şirin)
• adnan saygunun besteledigi ve modern turk muzigindeki ilk buyuk ve toplu lirik dram olan “kerem” operasiyla olumsuzlesmis olan ask hikayesidir. vezir kizi asli han (aslihan adi buradan gelmektedir) ile hanoglu kerem’in ask atesiyle yanmalarinin anlatildigi efsane, leyla ile mecnun, ferhat ile sirin, yusuf ile zuleyha gibi hos anadolu oykuleri arasinda en sevdigimdir.
• cemal süreya'nın şairlik duygusunun ilk uyanışı bu hikaye sayesinde olmuş;
  
  "cemalettin zayıf, çelimsiz bir çocuk. zaman zaman havale geçiriyor. annesinin gözü hep üstünde.
  her gün aynı sahne: gülbeyaz eşiğe oturmuş, elinde bir çay bardağı süt. cemalettin, sımsıkı yummuş ağzını açmıyor. inatçı mı inatçı. sütü içirmenin tek yolu var: kerem ile aslı... o, ezbere bildiği kerem ile aslı'yı okuyacak, cemalettin de sütü içecek.
  öyle inanıyor gülbeyaz.
  başlar okumaya; manzum-mensur. cemalettin dinler, dinler; çoğunlukla kandırır annesini, sütü içmez. o zaman da dayağı yer.
  bu anı, gülbeyaz'ın çok yakındaki ölümüyle trajik bir boyut kazanır.
  
  kendi deyişiyle hayatını sarsan "on an"dan biri. şairlik duygusunun ilk uyanışı olarak anımsayacak "kerem ile aslı" hikayelerini. ondan esinlenerek piyes yazmayı bile deneyecek. bile bile yarım bıraktığı bu çalışmanın üzerinde şu notlar var:
  
  "zavallı kerem ile yüzvermez aslı'nın son iki günü.
  kişiler:
  zavallı kerem (47 yaşında zavallı bir adam)
  yüzvermez aslı (38 yaşlarında)
  yer: istanbul
  ..."^*
• bu destansı a$ıklar için bir duvar yazısı örneği:
  
  aslı için yandı kerem
  aslı vermedi bi'kerem^*
  ben böyle a$kı mikerem^*
  bunu yazan mükerrem.
  
  ayrıca (bkz: kerem/#5321662)