düşünce deneyi
-
cosmos a spacetime odyssey'in 13. bölümünde, güzel bir örneği neil degrasse tyson tarafından uygulanmıştır.
-
düşünce deneyleri, bir kuramı laboratuvar ortamına ihtiyaç duymadan sınamanın pratik bir yoludur. einstein sıklıkla başvurduğu bu yöntemle şöhrete kavuşmuştu. daha çocukken “ışığın üzerine binme imkânım olsa neyle karşılaşırdım?” sorusuna cevap aradığı düşünce deneyi özel görelilik kuramını doğurdu. einstein ve schrödinger gibi isimler kurdukları düşünce deneyleriyle kuantum fiziğinin nedenselliği zedeleyen yorumuna karşı çıkmışlardı. bu deneylerden en meşhuru “schrödinger’in kedisi” deneyidir. siyanür bulunan kapalı kutuda bir kedi vardır. siyanürün kediyi zehirlemesine neden olacak sistem ise bir tek radyoaktif atom çekirdeğinin bozunmasıyla tetiklenecektir. çekirdeğin bozunup bozunmadığını öğrenmenin tek yolu kutuyu açmaktır. kutu kapalı kaldığı sürece kuantum fiziği, bu çekirdeğin durumunu olasılıkların toplamı olarak ifade ederek “kısmen bozundu, kısmen bozunmadı” cümlesiyle anlatır. bu durumda kedi kısmen ölü, kısmen diridir. gerçeklikle bağdaşmayan bu durum kuantum fiziğinin olasılıklı doğasının mantıksızlığına gönderme yapan bir itiraz olarak anlatılagelmiştir.
-enis yazıcı -
düşüncenin deneyi mi olurmuş.
adı üstünde dene-y --> denemekten geliyor. neyi deniyorsunuz düşünmeyi mi? -
bir başka örneği, galileo'nun gemili düşünce deneyi olarak verilebilecek, konseptsel veri üretmek için kullanılabilen ve gerçekten deneyi yapmayı gerektirmeyen etkinlik, bilimsel uğraş.
-
bir saattir okuyorum halen anlamadım, oysa en basit şekli ile anlatmış. demek gereksiz bilgiler ile dolmuş beynim ve esaslar uçmuş.
umarım birileri uzay zaman ve jim'in treni hakkında bilgi verir.
görsellere müdahale edebiliyorsunuz, daha net,ama net olan ne diye sorarak yine bir tür düşüncelere girdiğim konu.
https://www.lucify.com/inside-einsteins-head/ -
düşünmeyi seven insanların düşünce deneyleri varken kolay kolay sıkılması mümkün değil. kendi hayal gücümüzle de çok bilinenlerle de yapmak son derece keyifli ve öğretici. meşhurlarından biri;
kontrolden çıkan bir trenin son sürat raylarda çalışan beş işçiye doğru gittiğini gördünüz. tren o kadar hızlı ki işçilerin kaçma imkanı yok. fakat işçilere gelmeden önce bir çatal var ve o diğer ray üzerinde yalnız bir işçi çalışıyor. siz trenin rayını değiştirecek kola yakınsınız. sayılır belli beşe bir. bir kişiyi öldürerek beş kişiyi kurtarabilirsiniz veya seyirci kalarak beş kişinin ölümünü izleyebilirsiniz. ne yapardınız?
insanlara genelde bir kişiyi öldürmek mantıklı geliyor, kimileri de tanrı’yı oynamayıp kimin öleceğine karışmak istemiyor. devam edelim. hastanedesiniz, farklı organlara ihtiyacı olan beş hasta var. böbrek, kalp, ciğer... hastane koridorlarından sağlıklı olan bir kişiyi öldürüp organlarını ihtiyacı olan beş kişiye vererek iyileşmelerini kabul eder miydiniz? bunun kabul göreceğini düşünmek çok zor. yine de beş kişi için bir kişiyi feda etmenin başka bir örneğiydi. peki bunu kontrolden çıkan trenden farkı nedir? -
dusunme deneyinin genel amaci sorular icinde varsayim, teori veya prensipler icin potansiyel sonuclari arastirmaktir.
populer dusunce deneyleri icin
1. tramvay ikilemi
2. çin odası
3. schrödinger'in kedisi
4. maxwell'in cini
5. theseus'un gemisi
6. sonsuz maymun teoremi
7. kavanozdaki beyin
8. laplace'ın şeytanı
9. prisoner's dilemma
oyun teorisi
10. veil of ignorance
11. knowledge argument
mary's room
12. buridan'ın eşeği
13. swampman
14. zenon paradoksları
dikotomi paradoksu
15. mağara alegorisi
16. wittgenstein'ın böceği
17. russell paradoksu*
18. ikizler paradoksu
19. albert einstein'in ışık demetlerinin üstüne binmesi ve onu sürmesi ile ilgili dusunce deneyi
(bkz: özel görelilik kuramı)
(bkz: izafiyet teorisi)
20. stevin'in zinciri
21. sonsuz odalı otel problemi
22. monty hall problemi
23. dede paradoksu
24. fredkin paradoksu
25. roko's basilisk
26. pascal'ın kumarı
27. arkadaşlık paradoksu
28. twin earth
29. bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir
30. lottery paradox
31. newton's cannonball
32. turing makinesi
33. çin ulusu
34. dining philosophers problem
35. laffer eğrisi
36. broken window fallacy
37. gettier problemi
38. molyneux problemi
39. tavuk mu yumurtadan yumurta mı tavuktan çıkar
40. newcomb paradoksu
41. dyson küresi
42. epr paradox
43. galileo's leaning tower of pisa experiment
44. ahıra çubuk sığdırma paradoksu ladder paradox
45. simüle edilmiş gerçeklik
simulated reality
simulated reality2
46. the lady or the tiger
47. doomsday argument
48. braitenberg vehicles
49. experience machine
50. bellum omnium contra omnes
51. fermi paradoksu
drake denklemi
52. false positive
53. specious present
54. girit paradoksu
55. doğumgünü paradoksu
56. güvercin yuvası prensibi
57. değer paradoksu
58. kötülük problemi
59. pinokyo paradoksu
60. beyaz ayı sendromu
61. paradox of hedonism
62. gyges und sein ring
63. iki general problemi
64. durma problemi
65. original position
66. tabula rasa
67. determinizm ve özgür irade paradoksu
68. zombilerin var olmalarının imkansızlığı*
69. belirsizlik ilkesi
70. kopenhag yaklaşımı
71. gozlemci etkisi
72. kova deneyi
73. euthyphro ikilemi
74. kutsal demlik
75. bengi dönüş
76. boltzmann beyni
77. cantor paradoksu
78. ehrenfest paradoksu
79. zamanda yolculuk paradoksu
80. paralel evrenler kuramı
81. çoklu evrenler
82. library of babel
83. holographic principle
84. timsah paradoksu
85. olbers paradoksu
86. beklenmeyen idam paradoksu
87. zaman genleşmesi
88. holografik evren
89. einstein’ın asansör düşünce deney
90. flatland
91. yanlış ikilem yanılgısı
92. simpson paradoksu
93. kumarbazın yanılgısı
monte karlo yanlışı
gambler's fallacy
94. ellsberg paradoksu
95. allais paradoksu
96. batık maliyet
sunk cost fallacy
97. concorde yanılımı teorisi
98. base rate fallacy
99. triffin paradoksu
100. etik ikilem
101. bolluk paradoksu
king kanunu
102. loss aversion
103. asian disease problem
104. prospect theory
105. framing effect
106. endowment effect
107. giffen paradoksu
108. paradox of the heap
109. the paradox of choice
110. heinz'ın ikilemi
111. yalancı paradoksu
112. bootstrap paradox
113. kirpi ikilemi
114. occam'ın usturası
115. minimaks
minimax teoremi
116. karar ağacı
117. kelebek etkisi
118. decoy effect
119. goldbach hipotezi
120. dört renk problemi
121. entscheidungsproblem
122. kopernik prensibi
123. quantum suicide
124. ding an sich
125. aporia
126. possible world
modal realism
127. gabriel's horn
128. ross littlewood paradoksu
129. if a tree falls in a forest
130. dolu taneleri problemi
131. apollonius problemi
132. eşitlik teorisi
133. kırmızı gözlü 3 cin problemi
the ısland of blue eyes
green-eyed logic puzzle
134. mandela etkisi
135. ambiguity effect
136. stable marriage problem
137. königsberg köprüleri
138. portal paradoksu
139. simülasyon argümanı
140. uc cisim problemi
141. kum paradoksu
142. yamyam paradoksu
143. catch-22
144. halting problem
145. kobra etkisi
146. dutch disease
147. eğer-viski-derken hatası
148. mükemmel çözüm yanılgısı
149. slippery slope
150. red herring
151. argumentum ad verecundiam
152. argumentum ad populum
153. az sayıda örnek ile çabuk genelleme yapma hatası
154. alternatif tarih
155. banach tarski teoremi
156. hoşgörü paradoksu
157. experience machine
158. unexpected hanging paradox
surprise text paradox
159. beklenti teorisi
160. kırık pencereler teorisi
161. st. petersburg paradoksu
162. martingale
163. brown hareketi
164. random walk -
(bkz: garajımdaki ejderha)
-
sözlük otomatik olarak türkçesine yönlendiriyor ama ingilizce literatürde bile genelde orijinal ismiyle geçtiği için o ismi buraya da yazayım; gedankenexperiment.
yani albert einstein'ın meşhur düşünce deneylerinin literatürdeki orijinal adı.
bu kelime için başlık açmayı uygun buldum çünkü hem einstein'ı akla getiren bir kavram, hem de ingilizce kaynaklarda bile bu isimle geçiyor.
bildiğiniz üzere einstein, bir çok çalışmasını bu düşünce deneylerine borçludur. örneğin ışığın uzay-zamanda sabit bir yol almasını buluşu, çocukken kurduğu ışık demetlerine binip onları sürmesi hayallerine dayanır.
genel görelilik teorisi gibi bir devrimi ise asansörde gidip geldiğini hayal ederek oluşturduğu düşünce deneyiyle ortaya çıkmıştır. -
almanca düşünceler, fikirler anlamına gelen gedanken ve deney, tecrübe anlamındaki experiment sözcüklerinden oluşur. gedankenexperiment ifadesi ernst mach sayesinde ünlenmiştir.
deneyin biçimine, yapısına göre bazı deneyleri gerçekleştirmek mümkün olmayabilir. bu durumda, deneyin olası sonuçlarını tahmin edebilme adına düşlem üzerinde icra edilirler.
düşlem üzerinde dedik ama öyle havada uçtukları yoktur elbette, ayakları yere basar. daha önceki deneylere, kuramlara ve matematiksel bilgi üzerine inşa edilir, kurgusal olan ile deneysel olanı birbirlerine bağlarlar.
fizik, kuantum fiziği, fizik öğretmenliği, felsefe, öğrenme, biliş ve yapay zeka alanlarında görülebilirler.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap